Đại hoàng là một loại thảo dược đã được sử dụng trong y học Trung Quốc hơn 2000 năm. Ở Trung Quốc, đại hoàng thường được biết đến như một vị thuốc nhuận tràng, với tác dụng cầm máu, hoạt huyết, giải độc, tán ứ và thông tiện.
Tuy nhiên, ở Bắc Mỹ và châu Âu, đại hoàng lại được xem như một loại rau phổ biến, và thậm chí phần thân cây còn được tôn vinh như một loại trái cây đặc trưng, thường được sử dụng để làm bánh tráng miệng và đồ uống.
Ít ai biết rằng, đại hoàng không chỉ có giá trị dinh dưỡng cao mà còn có tác dụng chống ung thư, bảo vệ thận, gan và tim.
Lợi ích sức khỏe của đại hoàng
Đại hoàng chứa nhiều hợp chất anthraquinone, bao gồm rhein, emodin và chrysophanol, cùng với nhiều vitamin K1 và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe:
1. Bảo vệ thận
Theo Hiệp hội Thận học Quốc tế (ISN), hơn 8,5 triệu người trên thế giới mắc các bệnh về thận. Do đó, tác dụng của đại hoàng trong việc phòng ngừa và bảo vệ thận trở nên vô cùng quan trọng.
Năm 2023, tạp chí Frontiers in Pharmacology đã công bố một nghiên cứu tổng hợp, phân tích 34 bài báo được đánh giá ngang hàng, bao gồm 2.786 bệnh nhân suy thận mãn tính.
Nghiên cứu so sánh các chỉ số y tế giữa nhóm điều trị bằng đại hoàng (dược liệu đại hoàng là phần rễ và thân cây đã phơi khô) và nhóm đối chứng, cho thấy đại hoàng có hiệu quả trong điều trị suy thận mãn tính.
Hiệu quả tổng thể của đại hoàng (hoặc các bài thuốc có chứa đại hoàng) trong việc cải thiện triệu chứng ở bệnh nhân suy thận mãn tính cao hơn 4,14 lần so với nhóm đối chứng.
Một nghiên cứu tổng quan khác được công bố vào năm 2023 trên tạp chí Biomedicine & Pharmacotherapy cho thấy, việc sử dụng đại hoàng hợp lý có thể bảo vệ thận hiệu quả khỏi tác hại của xơ hóa, oxy hóa và viêm nhiễm, đồng thời điều chỉnh autophagy và apoptosis tế bào.
Nghiên cứu cho thấy đại hoàng có thể phòng ngừa và điều trị bệnh thận mãn tính, cải thiện chức năng thận, chủ yếu do đại hoàng giàu hợp chất anthraquinone như rhein, emodin và chrysophanol.
Hợp chất anthraquinone trong đại hoàng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thận. Nó giúp tăng mức chất chống oxy hóa và chống viêm trong cơ thể chuột, từ đó giảm thiểu tác hại của stress oxy hóa và phản ứng viêm đối với tế bào thận.
Ngoài ra, đại hoàng còn có tác dụng ức chế rõ rệt sự xơ hóa ống thận và xơ cứng cầu thận, đồng thời ức chế apoptosis tế bào thận.
2. Chống ung thư
Các hợp chất anthraquinone trong đại hoàng, chẳng hạn như chrysophanol và emodin, đã được chứng minh là có khả năng ức chế hoặc tiêu diệt các loại tế bào ung thư khác nhau.
Một nghiên cứu tổng hợp được công bố trên tạp chí Biomolecules vào năm 2019 cho thấy, emodin trong đại hoàng có hoạt tính chống ung thư đối với ung thư phổi không phải tế bào nhỏ, ung thư buồng trứng, u hắc tố, ung thư thần kinh trung ương và ung thư ruột kết.
Chrysophanol có thể kích hoạt phản ứng viêm chống lại tế bào khối u và thúc đẩy hoại tử khối u.
Một nghiên cứu khác trên tế bào ung thư tuyến tụy của người cho thấy hiệu quả ức chế tế bào ung thư càng cao khi nồng độ chrysophanol càng cao.
Việc tăng nồng độ chrysophanol thích hợp có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư tuyến tụy lên đến 65,2% và hình thái tế bào ung thư cũng thay đổi đáng kể.
3. Bảo vệ gan
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Frontiers in Pharmacology vào năm 2023 cho thấy, anthraquinone trong đại hoàng có thể điều trị xơ gan do tổn thương gan cấp tính.
Khi cho chuột bị tổn thương gan cấp tính dùng anthraquinone đại hoàng, một số chỉ số sinh hóa của chuột gần như trở lại bình thường khi tăng liều.
Thí nghiệm cho thấy anthraquinone đại hoàng có thể giảm nhẹ tổn thương gan cấp tính bằng cách điều chỉnh viêm, stress oxy hóa và rối loạn xơ hóa.
4. Hạ cholesterol, bảo vệ tim mạch
Các nghiên cứu ban đầu cho thấy đại hoàng có thể giúp hạ mức cholesterol xấu và cholesterol toàn phần, từ đó có thể giảm nguy cơ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ, chủ yếu do thân cây đại hoàng giàu chất xơ.
Nhiều nghiên cứu gần đây hơn đã phát hiện ra rằng các hợp chất stilbenoid trong đại hoàng, chẳng hạn như resveratrol, cũng có tác dụng chống tăng lipid máu trong cơ thể.
Chiết xuất đại hoàng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tim mạch và ngăn ngừa béo phì.
Vitamin K trong đại hoàng, cũng như anthraquinone, đã được phát hiện là có thể giúp ngăn ngừa các quá trình viêm mãn tính như vôi hóa mạch máu, từ đó ngăn ngừa các bệnh tim mạch.
5. Bảo vệ hệ thần kinh trung ương
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các hợp chất anthraquinone trong đại hoàng không chỉ có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa và điều hòa miễn dịch mà còn có tác dụng đáng kể đối với các bệnh về hệ thần kinh trung ương như đột quỵ thiếu máu não, chấn thương não và bệnh Alzheimer.
Một nghiên cứu trên động vật cho thấy chiết xuất nước đại hoàng cải thiện chức năng thần kinh ở chuột bị đột quỵ thiếu máu não, giảm nhồi máu não, phù não và tăng lưu lượng máu não cục bộ, đồng thời đảo ngược tổn thương bệnh lý của mô não.
Nghiên cứu này cho thấy đại hoàng có thể tham gia vào việc điều chỉnh chuyển hóa axit amin và chuyển hóa năng lượng, và có tác dụng chống thiếu máu não thông qua việc điều chỉnh vi khuẩn đường ruột và các con đường chuyển hóa.
6. Giảm cân, nhuận tràng
Sử dụng đại hoàng với lượng vừa phải còn có tác dụng nhuận tràng và giảm cân.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí International Journal of Molecular Sciences vào năm 2022 đã tiến hành điều trị cho 42 người trưởng thành khỏe mạnh bị táo bón bằng chiết xuất đại hoàng.
Kết quả cho thấy những người tham gia bổ sung chiết xuất đại hoàng có tần suất đi đại tiện nhiều hơn và chất lượng phân cũng được cải thiện.
Đại hoàng và dâu tây - sự kết hợp kinh điển: Chua ngọt thanh mát, thích hợp giải nhiệt mùa hè
Khác với việc sử dụng rễ hoặc thân rễ của đại hoàng trong y học, khi sử dụng đại hoàng để ăn, người ta chỉ sử dụng phần thân.
Ăn đại hoàng thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể, tuy nhiên, Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ khuyến cáo nên tránh ăn lá đại hoàng vì lá đại hoàng chứa hàm lượng axit oxalic cao, ăn quá nhiều có thể dẫn đến nôn mửa nghiêm trọng và thậm chí tử vong.
Với vị chua thanh, màu sắc rực rỡ và hương vị độc đáo, đại hoàng thường được sử dụng trong các món tráng miệng.
Ngoài việc làm nhân bánh trái cây, đại hoàng thái nhỏ có thể được nấu với một ít nước cốt chanh và đường để tạo thành mứt, dùng để phết lên bánh ngọt, bánh pho mát nguyên kem, cháo yến mạch hoặc phô mai.
Khi nướng bánh mì muffin ngũ cốc nguyên cám, bạn có thể thay thế các loại trái cây khác bằng đại hoàng, đồng thời thêm một ít gừng hoặc quế để tăng thêm hương vị và giá trị dinh dưỡng.
Ngoài việc làm bánh tráng miệng, đại hoàng cũng thích hợp để làm đồ uống. Khi mùa hè đến, bạn có thể pha chế thức uống giải nhiệt này cho cả gia đình cùng thưởng thức:
Cách làm thức uống thanh mát từ đại hoàng và cam
Nguyên liệu:
- 3 chén đại hoàng tươi cắt lát
- 1 chén dâu tây cắt lát
- 4 cốc nước lạnh
- 1 cốc nước cam
- Một ít lá bạc hà
Cách làm:
- Cho đại hoàng và nước vào nồi inox, đậy nắp và đun sôi. Sau đó, hạ nhỏ lửa và đun thêm 15 phút, sau đó để nguội trong 10 phút.
- Lọc nước đại hoàng, dùng mặt sau của muỗng gỗ ấn nhẹ vào đại hoàng để lấy nước. Sau đó, đổ khoảng 4 chén chất lỏng vào bình hoặc hộp đựng thủy tinh, để nguội hoàn toàn ở nhiệt độ phòng, sau đó đậy nắp và cho vào tủ lạnh (không quá 2 ngày).
- Lấy 3 cốc nước đại hoàng, trước tiên cho nửa cốc vào bình nước, thêm dâu tây cắt lát và trộn đều, sau đó cho phần nước đại hoàng còn lại và 1 cốc nước cam vào, trộn đều và chia thành 4 cốc thủy tinh cao có đá, trang trí bằng lá bạc hà, bạn cũng có thể thêm đường, siro, mật ong... theo khẩu vị.
Đại hoàng là một loại thảo dược quý giá với nhiều lợi ích sức khỏe. Tuy nhiên, cần sử dụng đại hoàng một cách an toàn và hợp lý để tránh tác dụng phụ.
Theo Wang Jiayi - The Epoch Times
Hoàng Tuấn biên dịch
