Nghiên cứu mới trên chuột từ Đại học Missouri-Columbia hé lộ cách thức chế độ ăn thay đổi thành phần vi khuẩn cụ thể trong ruột, đồng thời kích hoạt quá trình trao đổi chất dẫn đến tích tụ chất béo trong gan.
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu thường có rất ít triệu chứng. Các yếu tố nguy cơ bao gồm béo phì, kháng insulin hoặc bệnh tiểu đường type 2, cholesterol cao hoặc mức triglyceride cao, tuổi tác và các đặc điểm của hội chứng chuyển hóa.
Bệnh gan nhiễm mỡ ảnh hưởng đến khoảng 24% người trưởng thành ở Mỹ (nhiều người không biết họ mắc bệnh này) và một số lượng trẻ em ngày càng tăng.
Bệnh gan nhiễm mỡ đã được liên kết với các vấn đề về gen và rối loạn tiêu hóa, nhưng yếu tố nguy cơ rõ ràng nhất là chế độ ăn tiêu chuẩn của Mỹ, vẫn gây ra sự nhầm lẫn cho đa số người.
Vậy chế độ ăn nhiều chất béo là tốt hay xấu? Chất béo nào là xấu? Phải chăng tất cả các loại đường đều có hại? Fructose trong trái cây và mật ong có an toàn không?
Trong nghiên cứu này, chuột được cho ăn theo chế độ ăn của người phương Tây, vốn chứa nhiều đường và chất béo.
Các nhà nghiên cứu đã xác định được một vi khuẩn cụ thể, được gọi là Blautia producta (B. producta), chịu trách nhiệm tạo ra chất chuyển hóa 2-oleoylglycerol, có liên quan đến viêm gan và xơ gan.
Kết quả được công bố trên tạp chí Nature vào tháng Một. Sự tích tụ của 2-oleoylglycerol cũng được tìm thấy trong gan của những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ.
“Chúng tôi chỉ mới bắt đầu nắm được cách thức thức ăn và hệ vi sinh vật đường ruột tương tác với nhau, tạo ra các chất chuyển hóa góp phần vào sự phát triển của bệnh gan”, đồng tác giả chính của nghiên cứu, Guangfu Li, viết trong một bài báo được đăng trên tạp chí Science Daily.
Li, phó giáo sư tại Khoa Phẫu thuật, Vi sinh học phân tử và Miễn dịch học, có bằng tiến sĩ Đại học Y khoa Nam Kinh (Trung Quốc), cho biết thêm:
"Tuy nhiên, cho đến nay, các vi khuẩn và chất chuyển hóa cụ thể, cũng như các cơ chế tiềm ẩn, vẫn chưa được hiểu rõ. Nghiên cứu này đang mở khóa cách thức và giải thích lý do tại sao".
Vi vi khuẩn đường ruột là tất cả các vi sinh vật (đặc biệt là hàng nghìn loài vi khuẩn) tồn tại bên trong đường tiêu hóa và giúp cơ thể con người hoạt động.
Cộng đồng các vi khuẩn này thường được gọi chung là vi khuẩn đường ruột, một lĩnh vực chưa được khám phá nhiều trong sức khỏe con người.
Chất chuyển hóa là kết quả của nhiều chức năng trong đó và bao gồm các axit amin, lipid và đường, vốn liên quan đến các quá trình như tiêu hóa và tuần hoàn.
Vai trò của gan trong tiêu hóa
Là một phần thiết yếu của quá trình tiêu hóa, gan nhận máu (cùng với các chất dinh dưỡng và độc tố vi lượng từ chế độ ăn uống) qua tĩnh mạch cửa.
Độc tố được loại bỏ khỏi máu và cuối cùng được thải ra ngoài qua nước tiểu hoặc phân. Máu được đưa trở lại hệ thống, cuối cùng đến tim. Cùng nhau, tĩnh mạch cửa, ruột non và gan được gọi là trục ruột-gan.
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất, nặng tới 2,3 kg. Nó thực hiện nhiều quá trình phức tạp và quan trọng ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.
Các nhà nghiên cứu kết luận rằng, những phát hiện về cơ chế tế bào và phân tử có thể cải thiện đáng kể hiểu biết về vai trò của chế độ ăn uống, vi khuẩn đường ruột và chức năng gan trong bệnh gan nhiễm mỡ.
Một gan tích trữ quá nhiều chất béo có thể bị viêm và tổn thương, gây ra viêm gan nhiễm mỡ không do rượu - một dạng bệnh gan nhiễm mỡ tiến triển hơn.
Theo Quỹ Gan Hoa Kỳ, ước tính có từ 9 đến 15 triệu người Mỹ mắc phải tình trạng bệnh này, gây ra sẹo và xơ gan, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan.
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, hoặc viêm gan nhiễm mỡ, được dự đoán sẽ tăng 63% trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2030.
Được coi là mối đe dọa sức khỏe mới nổi, bệnh gan nhiễm mỡ cũng ảnh hưởng đến thanh thiếu niên Mỹ.
Theo Quỹ Gan Hoa Kỳ, rối loạn này là dạng bệnh gan phổ biến nhất ở trẻ em và nó đã tăng gấp đôi trong hai thập kỷ qua khi tỷ lệ béo phì ở trẻ em gia tăng. Ước tính từ 5 đến 10% trẻ em mắc bệnh gan nhiễm mỡ.
Tiến sĩ Kevin Staveley-O'Carroll, một trong những nhà nghiên cứu chính của nghiên cứu chuyên về ung thư gan và phẫu thuật, cho biết trong một thông cáo báo chí:
“Bệnh gan nhiễm mỡ là một đại dịch sức khỏe toàn cầu. Nó không chỉ trở thành nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan và xơ gan, mà nhiều bệnh nhân tôi gặp mắc các bệnh ung thư khác cũng mắc bệnh gan nhiễm mỡ và họ thậm chí không biết điều đó”.
Một phần trong vấn đề hệ thống
Mặc dù bản thân bệnh gan nhiễm mỡ có thể không gây triệu chứng rõ ràng, nhưng hệ vi sinh vật đường ruột lại tiết lộ bí mật của nó.
Bên cạnh việc B. producta dường như gây viêm gan và xơ gan ở chuột, một số chủng vi khuẩn khác cũng có liên quan đến gan và béo phì.
Béo phì có liên quan đến hai chủng chiếm ưu thế là Firmicutes và Bacteroidetes, chúng có thể biểu hiện dưới dạng dấu hiệu sinh học cho các tình trạng sức khỏe liên quan trong xét nghiệm phân.
Các dấu hiệu sinh học khác dựa trên hệ vi sinh vật, chẳng hạn như Lactobacillales và Verrucomicrobiales có thể báo hiệu bệnh xơ gan giai đoạn đầu.
Các nhà nghiên cứu cho biết những phát hiện mới của họ cuối cùng có thể dẫn đến các giải pháp điều trị bằng chế độ ăn uống và vi khuẩn cụ thể.
Là một phần của nghiên cứu, chuột được điều trị bằng hỗn hợp kháng sinh, được phát hiện là giảm viêm gan và tích tụ lipid đồng thời giảm bệnh gan nhiễm mỡ.
Sử dụng nhiều kháng sinh hơn?
Tuy nhiên, có thể có những biến chứng với phương pháp này ở người, vì các hướng dẫn của bác sĩ đã kêu gọi sử dụng ít kháng sinh hơn.
Lạm dụng kháng sinh là một vấn đề y tế có liên quan đến loạn khuẩn đường ruột, nơi vi khuẩn gây bệnh nhiều hơn chiếm lấy hệ vi sinh vật đường ruột và gây bệnh.
Dường như kháng sinh cũng là một nguyên nhân quan trọng của chứng loạn khuẩn đường ruột liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ.
Có những cảnh báo về việc lạm dụng kháng sinh trong cuốn sách "Missing Microbes" của Tiến sĩ Martin Blaser, chủ tịch về Hệ vi sinh vật đường ruột của con người tại Đại học Rutgers, nơi ông cũng là giáo sư về y học, bệnh học và y học lâm sàng.
Ông viết trong phần kết của cuốn sách xuất bản năm 2014:
"Tất nhiên, kháng sinh mạnh có thể ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi. Mọi thay đổi với chúng đều có khả năng gây ra tổn thất cho chúng ta. Chúng ta đã thay đổi chúng rất nhiều. Các tổn thất đã ở đây, nhưng chúng ta mới chỉ bắt đầu nhận ra chúng. Chúng sẽ leo thang".
Mặc dù có thể còn quá sớm để quy kết việc sử dụng kháng sinh là nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ, nhưng điều quan trọng cần lưu ý đến những hạn chế trong các nghiên cứu trên chuột và hệ vi sinh vật nói chung.
Bác sĩ Michael Greger, người sáng lập Nutrition Facts, nói với The Epoch Times rằng "có những khó khăn cố hữu trong việc ngoại suy từ loài gặm nhấm sang con người".
Tuy nhiên, đó là con đường nghiên cứu chính hiện nay, vì cả chuột và người đều có hệ vi sinh vật đường ruột được tạo thành từ khoảng 90% Firmicutes và Bacteroidetes.
Một bài báo năm 2021 trên Microorganisms đã phân tích các vấn đề phức tạp và lợi ích của phương pháp nghiên cứu này, chỉ ra rằng các kỹ thuật và quy trình tinh chỉnh trong phòng thí nghiệm đang được chuyển thành các so sánh đáng tin cậy hơn.
Bài báo kết luận:
"Bất chấp những hạn chế của chúng, mô hình chuột vẫn là một công cụ có giá trị, thiết thực và không thể thay thế để nghiên cứu bệnh tật của con người. Không có mô hình động vật nào lý tưởng 100% để mô hình hóa bệnh tật của con người".
Chế độ ăn uống phù hợp cho gan
Nếu chế độ ăn tiêu chuẩn của Mỹ được cho là kém lành mạnh, nghiên cứu mới này sẽ là bằng chứng buộc tội mới. Biết được cơ chế hoạt động đằng sau bệnh này xác nhận rằng chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và đường là cần tránh.
Bệnh gan nhiễm mỡ đáng được quan tâm vì bản chất rắc rối của nó nhưng cũng bởi vì nó có thể phòng tránh và đảo ngược. Xơ gan không được điều trị cuối cùng sẽ dẫn đến suy gan hoặc ung thư gan.
Tin tốt là bệnh gan nhiễm mỡ là một dấu hiệu cảnh báo sớm của tình trạng hoàn toàn có thể đảo ngược, vì gan có khả năng tái tạo đến một mức độ nhất định.
Ngoài việc duy trì cân nặng khỏe mạnh, Phòng khám Cleveland khuyên dùng chế độ ăn Địa Trung Hải, nhiều rau, trái cây và chất béo lành mạnh với lượng cá và gia cầm tiêu thụ vừa phải.
Thay đổi chế độ ăn uống có thể tác động nhanh chóng đến bệnh gan nhiễm mỡ, như Greger chỉ ra trong một podcast năm 2021 về bệnh gan nhiễm mỡ và cách phòng tránh nó.
Ông Greger cho biết:
"Một lon soda một ngày có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ 45%, và những người ăn lượng thịt tương đương với 14 miếng gà rán mỗi ngày có tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ gần gấp ba lần so với những người ăn bảy miếng trở xuống".
Greger gợi ý những lợi ích của chế độ ăn nhiều thực vật là phù hợp nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ, nhưng ông cũng chỉ ra rằng theo số liệu thống kê, có một lý do khác khiến người mắc bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn uống của họ.
Ông bổ sung:
"Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở những bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ.
"Và chúng tôi có các thử nghiệm kiểm soát ngẫu nhiên chứng minh rằng, chế độ ăn nhiều thực vật lành mạnh và chương trình lối sống có thể đảo ngược bệnh tim - mở rộng động mạch mà không cần thuốc, không cần phẫu thuật, không cần đặt stent".
Greger nói rằng những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ có thể phát triển thành xơ gan, "nhưng chỉ khi họ không chết vì bệnh tim mạch trước".
Theo Amy Denney - The Epoch Times
Chấn Hưng biên dịch
Amy Denney là phóng viên sức khỏe của The Epoch Times. Amy có bằng thạc sĩ về báo cáo các vấn đề công cộng của Đại học Illinois Springfield và đã giành được một số giải thưởng về báo cáo điều tra và sức khỏe. Cô thường viết các bài đề cập đến hệ vi sinh vật, các phương pháp điều trị mới và sức khỏe tích hợp.
