Mức thuế VAT cao mà Brazil sắp áp dụng dường như sẽ giáng một đòn mạnh vào những người có thu nhập thấp.
Những lời phàn nàn về hệ thống thuế khó hiểu của Brazil đã kéo dài nhiều thập kỷ và trải qua nhiều đời chính quyền.
Các cải cách mới nhất đã được phê duyệt vào tháng 12/2023 sau gần 5 năm tranh luận. Chúng bao gồm thuế giá trị gia tăng (VAT) lên tới 27,5%, thứ sẽ đưa Brazil ngang hàng với Hungary và Thụy Điển, vốn là những quốc gia có mức thuế tiêu dùng cao nhất thế giới.
Hoa Kỳ không có VAT, nhưng các tiểu bang có thuế bán hàng và sử dụng dao động từ 0 đến 9,5%.
Thuế VAT của Brazil sẽ bắt đầu được áp dụng dần vào năm 2026 và hiện đang được dự kiến sẽ có hiệu lực đầy đủ sau khoảng thời gian 7 năm.
Động thái này đã tạo ra các phản ứng đa dạng từ người dân Brazil, bao gồm cả những lời chỉ trích rằng thuế VAT cao sẽ giáng một đòn mạnh vào những người có thu nhập thấp. Mức thuế VAT tiêu chuẩn khoảng 20% không phải là hiếm ở các nước Châu Âu, nhưng những quốc gia đó không có cùng mức độ nghèo đói như Brazil.
Kể từ khi Tổng thống cánh tả Luiz Inácio Lula da Silva nhậm chức vào tháng 1/2023, chính quyền của ông đã phải vật lộn để giải quyết tình trạng lạm phát và tỷ lệ thất nghiệp cao, trong khi tỷ lệ nghèo đói ở mức gần 30%.
Trong số những người chỉ trích cải cách thuế mới có Thượng nghị sĩ Brazil Rogerio Marinho, người đã nói rằng, "Chúng ta sẽ áp dụng mức thuế giá trị gia tăng cao nhất thế giới cho Brazil".
Theo Trung tâm Chính sách cho Miền Nam Mới (Policy Center for the New South), mục đích của mức thuế hiện tại của Brazil là hợp nhất 5 loại thuế tiêu dùng khác nhau thành một loại thuế VAT duy nhất để "thúc đẩy hiệu quả cao hơn và sự bình đẳng theo ngành".
Những người ủng hộ cải cách này cho rằng thuế VAT sẽ không ảnh hưởng trực tiếp đến người nộp thuế Brazil, nhưng các chuyên gia cho rằng những người đang gặp khó khăn về tài chính sẽ bị ảnh hưởng bất kể thế nào.
"Rõ ràng là Brazil đã bỏ lỡ một cơ hội tuyệt vời để giảm tỷ lệ thu thuế đối với hoạt động sản xuất, điều này [sẽ] gây ra một số hậu quả kinh tế tiêu cực", ông Paulo Ricardo Alecrim, một luật sư thuế người Brazil và là cộng sự tại Alecrim & Costa Advogados, nói với The Epoch Times.
Ông cho biết một số tác động tiêu cực của cải cách hiện tại bao gồm giá tiêu dùng tăng, tác động tiêu cực đến tiêu dùng, việc mất khả năng cạnh tranh quốc tế và tác động không cân xứng đến những người dễ bị tổn thương về mặt kinh tế.
"Người tiêu dùng thu nhập thấp bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi thuế VAT cao vì họ chi tiêu một tỷ lệ nhiều hơn trong thu nhập của mình cho hàng hóa và dịch vụ chịu thuế", ông nói thêm.
Tác động tới người nghèo
Ông Alecrim không phải là người duy nhất lo ngại về tác động của thuế VAT đối với những người đang gặp khó khăn về tài chính. Nhà kinh tế học hàng đầu của Ngân hàng Thế giới tại Brazil Shireen Mahdi cũng nhấn mạnh điểm đó.
Bà cho biết mặc dù thuế VAT có khả năng thay đổi hệ thống thuế của Brazil theo hướng tốt hơn, nhưng kết quả có thể làm giảm sức mua của các gia đình.
Ngoài ra, bà khẳng định rằng việc giảm mức thuế VAT tiêu chuẩn trong giáo dục và chăm sóc sức khỏe có thể có nghĩa là sẽ không có giảm thuế gián tiếp ở cấp độ cá nhân. Cả hai lĩnh vực này đều chiếm một phần đáng kể trong tiêu dùng của các gia đình thu nhập thấp.
-
- Một người ủng hộ ứng cử viên tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva treo một lá cờ có ảnh của ứng cử viên trên quầy hàng rong của cô trong cuộc bầu cử tổng thống vòng hai, tại Rio de Janeiro, Brazil, vào ngày 30/10/2022. (Ảnh: Mauro Pimentel/AFP qua Getty Images)
Trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế chậm chạp vào năm 2024, các nhu yếu phẩm như thực phẩm cũng trở nên đắt đỏ hơn.
Theo Instituto Fome Zero, từ năm 2007 đến năm 2023, Chỉ số Giá Thực phẩm và Đồ uống của Brazil đã tăng 216%. Con số này vượt xa tốc độ tăng trưởng Chỉ số Giá Tiêu dùng chung là 132% trong cùng kỳ.
Tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay, Chỉ số Giá Tiêu dùng Chung của Brazil đã chứng kiến mức tăng 3,59% đối với thực phẩm và đồ uống, mức tăng 3,1% đối với các mặt hàng chăm sóc sức khỏe và cá nhân và mức tăng 5,5% đối với chi phí giáo dục.
Những tác động gián tiếp tiềm ẩn của thuế VAT cũng gây áp lực nặng nề lên một số người Brazil.
Bà Juliana Santos làm giáo viên trung học ở thành phố Rio Branco phía tây. Bà đang lo lắng về việc mức thuế VAT mới sẽ ảnh hưởng đến lĩnh vực giáo dục vốn đã gặp khó khăn.
"Họ hành động như thể những thay đổi này sẽ không ảnh hưởng đến hầu hết mọi người vì đây không phải là thuế thu nhập", bà nói với The Epoch Times.
“Giáo dục đã đi kèm với các khoản chi phí mà nhiều người Brazil phải vật lộn để chi trả. Giao thông, đồ dùng học tập, v.v. Nếu các gia đình phải trả nhiều hơn ở những lĩnh vực khác, việc cho con em đi học sẽ trở nên khó khăn hơn”.
Hiện tại, hơn 21 triệu gia đình sử dụng trợ cấp phúc lợi của chính phủ theo chương trình Bolsa Familia. Được Tổng thống Lula khởi xướng vào năm 2003 trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, chương trình này cung cấp tiền cho các hộ gia đình có thu nhập thấp đủ điều kiện, những hộ gia đình sẵn sàng cho con em mình đi học và tiêm vaccine. Khoản trợ cấp trung bình hàng tháng cho mỗi hộ gia đình là 686 BRL (đồng real Brazil) (127 USD).
Các trường công ở Brazil là miễn phí, nhưng những lời phàn nàn về tình trạng thiếu kinh phí và chất lượng giáo dục kém vẫn còn phổ biến, bằng chứng là tỷ lệ hoàn thành chương trình học của những người theo học trường công rất tồi tệ. Theo một báo cáo năm 2020, hơn một nửa số người lớn ở Brazil từ 25 tuổi trở lên chưa bao giờ học hết trung học. Xu hướng này đặc biệt phổ biến ở vùng Đông Bắc, nơi cứ 5 người lớn thì có 3 người chưa bao giờ học hết trung học.
Phân tích cũng cho thấy tỷ lệ bỏ học tăng lên trong quá trình chuyển đổi từ giáo dục tiểu học sang trung học, với tỷ lệ bỏ học gần như tăng gấp đôi ở độ tuổi 15.
-
- Học sinh rời trường sau khi ăn trưa tại Trường Municipal Burle Marx ở Rio de Janeiro, Brazil, vào ngày 4/4/2024. (Ảnh: Pablo Porciuncula/AFP qua Getty Images)
Tổ chức Child Fund Brazil nhấn mạnh điểm này, lưu ý rằng vấn đề này tồi tệ hơn ở nhóm dân cư nông thôn.
"Thường là do thiếu cấu trúc hoặc chính sách công, ngay cả việc đến trường cũng có thể là một vấn đề", tổ chức này nêu trên trang web của mình.
"Đây không phải là lần đầu tiên chính phủ cố gắng thay đổi thuế của Brazil. Kết quả cuối cùng luôn giống nhau", bà Santos cho biết. "[Nó] dường như không bao giờ giúp ích cho người nghèo".
Một báo cáo của Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc cũng đề cập đến sự kém hiệu quả của các nỗ lực trước đây của Brazil trong việc áp dụng thuế VAT.
"Kể từ khi tái dân chủ hóa, một số cải cách đã được thông qua tại Quốc hội kêu gọi áp dụng hệ thống thuế giá trị gia tăng (VAT) hiện đại để thay thế các loại thuế lỗi thời và kém hiệu quả", báo cáo nêu rõ.
"Tuy nhiên, không có cải cách nào thành công về mặt chính trị, do xung đột trong chính quyền liên bang về việc phân phối lại nguồn thu hoặc do sự phản đối của các nhóm lợi ích trong xã hội và quốc hội".
Thách thức từ miễn trừ thuế
Ông Alecrim cho biết các nhà cung cấp dịch vụ sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi cải cách thuế VAT. Hiện tại, các công ty phải trả mức thuế tối đa là 5%.
"Những loại công ty này thường có chi phí không nhất thiết phụ thuộc vào chuỗi sản xuất, nơi người ta có thể được giảm tiền thông qua việc khấu trừ thuế đã nộp ở các giai đoạn trước, vì thuế VAT của Brazil sẽ không được tích lũy", ông cho biết.
Ngoài ra, ông Alecrim lưu ý rằng mặc dù có lo ngại về gánh nặng thuế tăng lên đối với tiêu dùng, nhưng thuế VAT hợp nhất bao gồm một mức trần.
"Văn bản cải cách thuế quy định một khóa để thu thuế tiêu dùng, nghĩa là một giới hạn không thể vượt quá", ông cho biết. "Do đó, thuế VAT mới của Brazil không thể có gánh nặng thuế cao hơn mức hiện tại".
Nhưng điều đó cũng không đảm bảo gánh nặng thuế thấp hơn. Nhìn chung, theo phân tích của Tax Foundation có trụ sở tại Hoa Kỳ, mức thuế VAT cao có thể gây hại cho các hoạt động kinh doanh mới và cận biên, tạo ra sự phức tạp về mặt hành chính, thúc đẩy lạm phát và làm suy yếu các ưu đãi xuất khẩu.
-
- Người dân đi bộ ở chợ Saara ở trung tâm thành phố Rio de Janeiro, Brazil, vào ngày 8/12/2020. (Ảnh: Mauro Pimentel/AFP qua Getty Images)
Một số người cho rằng thuế VAT được quản lý đúng cách có thể tạo ra động lực cho các doanh nghiệp để kiểm soát chi phí và tạo ra cơ sở doanh thu ổn định. Tuy nhiên, một số bằng chứng cho thấy thuế VAT cao đã khuyến khích trốn thuế ở các quốc gia cũng đang phải vật lộn với sự bất bình đẳng thu nhập, chẳng hạn như Morocco.
Một báo cáo lưu ý rằng 80% thuế VAT của Morocco chỉ được trả bởi 1,6% các công ty, trong khi chỉ có 46% các công ty nộp tờ khai thuế doanh nghiệp. Trong nhóm này, 33% thể hiện lợi nhuận chịu thuế.
Các nhà phân tích dự đoán những thách thức tương tự ở Brazil.
"Cần phải nỗ lực rất nhiều để chống lại các lợi ích tư và các nhóm vận động hành lang có hại đang tìm cách có được sự miễn trừ khỏi mức thuế VAT ở tiêu đề", Trung tâm Chính sách cho Miền Nam Mới có trụ sở tại Morocco tuyên bố.
"Điều này bao gồm việc ngăn chặn thêm những thay đổi đối với danh sách các ngành đang được hưởng chế độ ưu đãi vốn đã rất rộng".
Ông Alecrim cho biết một số ngành công nghiệp có thể hy vọng tránh được thuế VAT mới thông qua việc miễn trừ, điều này có thể là một thách thức đối với Brazil.
"Thông thường, việc cấp các lợi ích [hoặc] trợ cấp về thuế sẽ bị cấm", ông nói. "Tuy nhiên, một số ngành và sản phẩm sẽ được hưởng chế độ thuế khác biệt".
Ông cho biết sẽ có các khoản miễn thuế VAT đối với hàng hóa và dịch vụ như thiết bị y tế, thuốc men, một số sản phẩm thực phẩm và ô-tô do những người khuyết tật đủ điều kiện và tài xế chuyên nghiệp mua.
"Các ưu đãi về thuế tại Khu Thương mại Tự do Manaus cũng sẽ được duy trì, đây sẽ là khu vực duy nhất trong cả nước được phép có trợ cấp về thuế, tài chính và kinh tế", ông cho biết.
Việc duy trì các ưu đãi về thuế thông qua Khu Thương mại Tự do do chính phủ chỉ định là rất quan trọng đối với Manaus, một trung tâm sản xuất chính và là nhà cung cấp việc làm chính của tiểu bang do yếu tố xa xôi kém phát triển của tiểu bang Amazonas.
Các nhà lập pháp Brazil hiện đang để mắt đến các biện pháp cải cách bổ sung đối với thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp.
Ông Alecrim cho biết, “Các vấn đề như việc hủy bỏ miễn thuế thu nhập đối với cổ tức trả cho cổ đông đã được thảo luận tại Quốc hội”.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch
