‘Kim tự tháp’ lương hưu ở Trung Quốc: Quan chức chóp bu trên đỉnh, dân thường dưới đáy

Ở Trung Quốc, những nhóm người khác nhau có mức lương hưu và đãi ngộ sau khi nghỉ hưu rất khác nhau, đặc biệt là giữa các quan chức cấp cao với người dân thường.

(Ghi chú: những quy đổi tiền tệ dưới đây đều được tính theo tỷ giá hiện tại)

Vào tháng 3 năm nay, chính quyền Trung Quốc đã tuyên bố sẽ nâng tiêu chuẩn lương hưu tối thiểu thêm 20 nhân dân tệ (khoảng 70 nghìn VND)/người/tháng. Thông tin này cũng dẫn tới nghi vấn mạnh mẽ về việc liệu số tiền này có thực sự giúp cải thiện cuộc sống của những người dân ở tầng lớp đáy trong những năm về già của họ hay không.

Ông Hoàng Thủ Hoằng (Huang Shouhong), Giám đốc Văn phòng Nghiên cứu của Quốc vụ viện (Chính phủ) Trung Quốc, cho biết trong một cuộc họp báo rằng, lương hưu cơ bản tối thiểu hàng tháng cho người dân ở thành thị và nông thôn sẽ tăng thêm 20 nhân dân tệ (CNY), tương đương với mức tăng 19,4%, đây là một mức tăng lớn. Trung Quốc có 170 triệu người cao tuổi ở thành thị và nông thôn nhận lương hưu hàng tháng.

Theo ông Hoàng, tiêu chuẩn lương hưu cơ bản tối thiểu của người dân ở thành thị và nông thôn Trung Quốc vốn chỉ ở mức 103 CNY (khoảng 360 nghìn VND) mỗi tháng.

Sau đó, nhà bình luận độc lập người Hoa ở nước ngoài, ông Thái Thận Khôn (Cai Shenkun), đã chỉ ra trên nền tảng mạng xã hội X (Twitter) rằng, mỗi năm chính quyền Trung Quốc chi hơn 1 nghìn tỷ CNY (khoảng 3,5 triệu tỷ VND) để duy trì sự ổn định, chi tiêu quân sự của họ trong năm nay cũng vượt 1,6 nghìn tỷ CNY (khoảng 5,6 triệu tỷ VND), nhưng đối với 170 triệu người có thu nhập thấp, họ chỉ tăng thêm 20 CNY (khoảng 70 nghìn VND)/người/tháng.

Trung Quốc có 170 triệu người cao tuổi ở thành thị và nông thôn nhận lương hưu hàng tháng. (Ảnh: Hu Chengwei/Getty Images)

Tiêu chuẩn lương hưu cơ bản ở 31 khu hành chính cấp tỉnh (bao gồm các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, và khu tự trị) của Trung Quốc cũng không giống nhau. Thông tin công khai cho thấy:

• Có tổng cộng 26 tỉnh có tiêu chuẩn dưới 200 CNY (khoảng 700 nghìn VND), trong đó thấp nhất là 103 CNY (khoảng 360 nghìn VND)/người/tháng ở tỉnh Vân Nam;
• Có 3 tỉnh có tiêu chuẩn từ 200 CNY đến 300 CNY (khoảng 700 nghìn - 1 triệu VND);
• Thủ đô Bắc Kinh đứng thứ hai với tiêu chuẩn 924 CNY (khoảng 3,2 triệu VND);
• Cao nhất là ở Thượng Hải, với tiêu chuẩn là 1.400 CNY (gần 5 triệu VND).

Sự khác biệt giữa 3 loại lương hưu ở Trung Quốc

Trung Quốc có 3 loại lương hưu dành riêng cho công nhân viên chức nhà nước; nhân viên doanh nghiệp; cư dân ở thành thị và nông thôn (bao gồm cả nông dân). Trong đó, mức lương hưu của công nhân viên chức nhà nước là cao nhất, tiếp theo là nhân viên doanh nghiệp, thấp nhất là người dân ở thành thị và nông thôn.

Trong dịp Tết năm ngoái, Trung tâm Sự nghiệp Bảo hiểm Xã hội thành phố Ưng Đàm, tỉnh Giang Tây đã đăng văn bản thông báo "Lương hưu tháng 1/2023 cho người về hưu trong thành phố đã được phát". Từ văn bản này, có thể tìm ra sự khác biệt giữa 3 loại lương hưu trên.

Theo thông báo này, thành phố Ưng Đàm đã phát 69,09 triệu CNY (khoảng 242,2 tỷ VND) cho 13.600 người về hưu trong các cơ quan nhà nước; 178,85 triệu CNY (khoảng 627 tỷ VND) cho 75.500 người nghỉ hưu trong các doanh nghiệp; và 28,54 triệu CNY (khoảng 100 tỷ VND) cho 137.800 người về hưu ở thành thị và nông thôn.

Tính toán dựa trên những số liệu này cho thấy, bình quân tiền lương hưu mỗi tháng của những người về hưu trong các cơ quan nhà nước là 5.080 CNY (khoảng 18 triệu VND); của những người nghỉ hưu trong các doanh nghiệp là 2.368 CNY (khoảng 8,3 triệu VND); và của những cư dân ở thành thị và nông thôn là 207 CNY (hơn 700 nghìn VND).

Số người về hưu ở thành thị và nông thôn của thành phố Ưng Đàm cao gấp 10 lần số người về hưu trong các cơ quan nhà nước, nhưng lương hưu của họ lại thấp nhất, chỉ bằng 4% so với những người về hưu trong các cơ quan nhà nước.

Trong số 31 khu hành chính cấp tỉnh của Trung Quốc, tỉnh Vân Nam có tiêu chuẩn lương hưu cơ bản thấp nhất là 103 CNY (khoảng 360 nghìn VND)/người/tháng. Trong ảnh là một người đàn ông lớn tuổi đang vác túi đựng những vật liệu có thể tái chế ở trên lưng vào ngày 13/1/2023 tại thành phố Thụy Lệ, phía tây tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. (Ảnh: NOEL CELIS/AFP via Getty Images)

Ông Trương (Zhang), hiện sống ở New York, nói với The Epoch Times rằng, vào đầu những năm 1990, ông phụ trách nhân sự cho một công ty ở Bắc Kinh. Một lần khi ông được Sở Lao động đào tạo về lương hưu, có một quan chức đã nói: Khái niệm về lương hưu quốc gia là gì? Chính là đảm bảo rằng bạn có thể có bánh hấp và dưa chua để ăn sau khi nghỉ hưu. Muốn ăn loại lương thực tốt hơn thì bản thân phải có chút tiền tiết kiệm. Nếu muốn ăn thịt thì phải mua bảo hiểm hưu trí thương mại.

"Bao nhiêu năm như vậy rồi, người dân bình thường ngày càng không có đủ tiền sống. Lương hưu vài trăm CNY một tháng hiện nay thậm chí còn không đủ tiền ăn bánh hấp với dưa chua. Tập [Cận Bình] nói rằng cả nước [Trung Quốc] đã thực hiện được 'tiểu khang’ (thịnh vượng vừa phải), nhưng ngay cả lưu manh cũng không vô liêm sỉ như vậy", ông Trương nói.

Các quan chức cấp cao của Trung Quốc ở trên đỉnh kim tự tháp

Vào tháng 9 năm ngoái, một phiếu lương hưu chi tiết được cho là của ông Trịnh Thác Bân (Zheng Tuobin), cựu Bộ trưởng Kinh tế Mậu dịch Đối ngoại Trung Quốc (một Bộ cũ trong Quốc vụ viện Trung Quốc), đã được lan truyền trên mạng xã hội. Theo đó, tổng số tiền ông này nhận được trong một tháng là 49.249,5 CNY (khoảng 173 triệu VND), cụ thể như sau:

• Tiền lương hưu: 10.079 CNY (hơn 35 triệu VND);
• Trợ cấp sinh hoạt: 25.198 CNY (hơn 88 triệu VND);
• Phí tự thuê: 3.500 CNY (hơn 12 triệu VND);
• Trợ cấp hưu trí: 9.810 CNY (gần 35 triệu VND);
• Ngoài ra còn có 6 khoản trợ cấp lẻ tẻ khác như phí sách báo, phí điện thoại, trợ cấp xe đưa đón, v.v.

Thông tin công khai cho thấy, ông Trịnh Thác Bân sinh năm 1924, từng là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 12 và 13. Ông Trịnh trở thành Bộ trưởng Kinh tế Mậu dịch Đối ngoại Trung Quốc vào năm 1985 và nghỉ hưu vào năm 1992.

Ngày 14/12/1989 tại Havana, Chủ tịch nước Cuba Fidel Castro (ngoài cùng bên phải) và ông Trịnh Thác Bân (thứ hai từ phải sang), Bộ trưởng Kinh tế Mậu dịch Đối ngoại Trung Quốc, đang cùng khánh thành một nhà hàng ẩm thực Trung Hoa. (Ảnh: RAFAEL PEREZ/AFP via Getty Images)

Phúc lợi hưu trí của các quan chức Trung Quốc cấp cao không nằm trong 3 loại lương hưu kể trên. Có các tiêu chuẩn đãi ngộ đặc biệt dành cho tầng lớp đặc quyền. Ngoài thu nhập bằng tiền mặt, các quan chức cấp cao ở Trung Quốc còn được hưởng nhiều quyền lợi khác mà không thể hiện trong phiếu lương hưu của họ.

Năm 2015, chương trình “Quan sát Tình hình Quân sự” đã giải mã về tiêu chuẩn đãi ngộ sau khi nghỉ hưu của các quan chức cấp cao ở Trung Quốc và thu hút sự chú ý của dư luận. Thông tin chi tiết được tiết lộ trong đó như sau:

Đãi ngộ dành cho cán bộ cấp phó tỉnh trưởng, thứ trưởng đã nghỉ hưu:

Được bố trí lái xe kiêm cảnh vệ chuyên trách và nhân viên công tác, bố trí nhân viên y tế bán thời gian cho người có sức khỏe kém (trên 80 tuổi);

Mỗi năm được đi du lịch và nghỉ dưỡng trong nước 4 lần, mỗi lần 2 tuần, được mang theo người nhà nhưng không quá 5 người:

• Phương tiện di chuyển: 2 ghế ở khoang hạng nhất hoặc hạng thương gia trên máy bay, 2 giường nằm mềm trên tàu hỏa; người có sức khỏe kém và khả năng di chuyển hạn chế được phép bao trọn 1 phòng ngủ giường mềm trên tàu hỏa.
• Phương tiện đi lại tại điểm đến: được trang bị hai ô-tô hoặc một xe du lịch cỡ nhỏ và một ô-tô.
• Nơi lưu trú: Khách sạn 4 sao hoặc 5 sao, thuê một phòng suite cao cấp. Trong thời gian lưu trú, giới hạn chi phí cho việc ăn uống mỗi ngày của bản thân và người nhà đi cùng là 300 CNY (hơn 1 triệu VND)/người; cho nhân viên đi cùng là 200 CNY (khoảng 700 nghìn VND); sẽ được hoàn tiền toàn bộ theo hóa đơn báo lên.

Đãi ngộ dành cho cán bộ cấp tỉnh trưởng, bộ trưởng đã nghỉ hưu:

Được bố trí lái xe kiêm cảnh vệ chuyên trách và nhân viên công tác chuyên trách, bố trí nhân viên y tế cho người có sức khỏe kém (trên 75 tuổi);

Mỗi năm được đi du lịch và nghỉ dưỡng trong nước 4 lần, mỗi lần 3 tuần, được mang theo người nhà không giới hạn số lượng:

• Phương tiện di chuyển: 2 đến 4 ghế ở khoang hạng nhất hoặc hạng thương gia trên máy bay, 1 phòng ngủ giường mềm trên tàu hỏa.
• Phương tiện đi lại tại điểm đến: trang bị 3 ô-tô hoặc 2 xe du lịch loại nhỏ.
• Nơi lưu trú: Khách sạn 4 sao hoặc 5 sao, thuê 2 phòng suite cao cấp, chi phí ăn uống trong thời gian lưu trú sẽ được hoàn tiền toàn bộ theo hóa đơn.

Đãi ngộ dành cho cán bộ cấp trung ương đã nghỉ hưu:

1. Hỗ trợ mua nhà căn cứ theo diện tích xây dựng tiêu chuẩn là 220 mét vuông.
2. Được bố trí tài xế kiêm cảnh vệ chuyên trách, cũng như nhân viên chăm sóc y tế.
3. Mỗi năm được đi du lịch và nghỉ dưỡng trong nước 4 lần, mỗi lần 3 tuần, được mang theo người nhà không giới hạn số lượng.
4. Phương tiện di chuyển: 2 đến 4 ghế ở khoang hạng nhất hoặc hạng thương gia trên máy bay, thông thường sân bay cũng phải sắp xếp giờ bay cho phù hợp với những cán bộ này; phòng ngủ giường mềm trên tàu hỏa; 3 ô-tô hoặc 2 xe du lịch.
5. Phòng suite cao cấp trong khách sạn, chi phí ăn uống được hoàn tiền toàn bộ theo hóa đơn.
6. Được cung cấp điều trị y tế đặc biệt và miễn phí toàn bộ.

Ngoài những phúc lợi nêu trên, mức trợ cấp trung bình hàng năm (không bao gồm lương hưu và trợ cấp theo cấp bậc) cho mỗi một cán bộ đã nghỉ hưu ở cấp tỉnh trưởng và bộ trưởng là hơn 1,12 triệu CNY (khoảng 4 tỷ VND); ở cấp phó tỉnh trưởng và thứ trưởng là gần 940.000 CNY (khoảng 3,3 tỷ VND).

Theo phần giải mã vào năm 2015 kể trên, Trung Quốc có tổng cộng 3.742 cán bộ cấp tỉnh trưởng, bộ trưởng đã nghỉ hưu, và 27.435 cán bộ cấp phó tỉnh trưởng, thứ trưởng đã nghỉ hưu. Những quan chức đã nghỉ hưu này thường sống ở các thành phố có danh lam thắng cảnh như Chu Hải, Thâm Quyến, Thượng Hải, Tô Châu và Hàng Châu. Chỉ riêng tỉnh Quảng Đông mỗi năm đã phải chi tới 112,3 triệu CNY (khoảng 393 tỷ VND) phí ô-tô cho các quan chức cấp phó tỉnh trưởng và thứ trưởng đã nghỉ hưu.

Tạp chí Động Hướng (The Trend) của Hong Kong từng tiết lộ vào năm 2013 rằng, trong số các chi phí do nhà nước Trung Quốc đài thọ vào năm 2004, mức trung bình dành cho mỗi một quan chức đã nghỉ hưu là:

• Ở cấp Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc là hơn 630.000 CNY (khoảng 2,2 tỷ VND);
• Ở cấp Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị là 27,25 triệu CNY (khoảng 95,5 tỷ VND);

Số tiền chi tiêu công khi nghỉ hưu của 12 quan chức cấp cao nhất, mà đứng đầu là cựu lãnh đạo đảng Giang Trạch Dân (nghỉ hưu chức vụ tổng bí thư năm 2002 và qua đời năm 2022), thậm chí còn cao đến mức đáng kinh ngạc.

Cựu lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc Giang Trạch Dân tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, Trung Quốc vào ngày 18/10/2017. (Ảnh: Lintao Zhang/Getty Images)

Theo bài báo trên The Trend, sau khi rời khỏi Trung Nam Hải, ông Giang Trạch Dân đã sống ở những nơi sau: Nhà khách Quốc gia Điếu Ngư Đài ở Bắc Kinh, Tòa số 5 của Nhà khách Quân ủy Trung ương trên núi Ngọc Tuyền, Nhà khách Quốc gia Tây Giao ở Thượng Hải, Thái Hồ ở Tô Châu, v.v. Tàu hỏa chuyên biệt mà ông Giang Trạch Dân sử dụng có vũ trang bảo vệ dọc tuyến, tất cả các chuyến tàu chở khách nhanh hay chậm đều phải dừng lại và nhường đường. Ngay cả những chuyến tàu tốc hành đi cùng chiều cũng phải dừng lại để cho tàu hỏa chuyên biệt này đi qua.

Bài báo trên cũng nói rằng, những người ở cấp cao nhất như ông Giang Trạch Dân cũng được tùy ý sử dụng 2 chuyên cơ của Air China (hãng hàng không quốc gia của Trung Quốc), 2 máy bay riêng của quân đội và 3 tàu hỏa chuyên biệt (mỗi tàu có 7 toa). Ngoài ra, còn có các nhóm chuyên gia y tế luôn ở trạng thái sẵn sàng đợi lệnh để chăm sóc cho những quan chức này, bao gồm: 3 nhóm của Bệnh viện Đa khoa Quân đội ở Bắc Kinh (thường được gọi là Bệnh viện 301), 2 nhóm của Bệnh viện Hoa Đông ở Thượng Hải và 1 nhóm của Bệnh viện Đa khoa Quân khu Quảng Châu.

Ở các nền dân chủ phương Tây, không có sự khác biệt quá lớn như vậy giữa đãi ngộ sau khi nghỉ hưu của các quan chức và người dân thường. Tuy nhiên, ở Trung Quốc, sự khác biệt này giữa những quan chức cấp cao và người dân thường lại lớn như trời với đất.

Theo The Epoch Times tiếng Trung

Đông Phương biên dịch